Değişim – Mo Yan

Üstüme tren düşmeden veya karşıdan karşıya geçerken tarafıma uçak çarpmadan geldim, yine aranızdayım. Bu sefer ne getirdin bizlere diye soracak olursanız, içinizden “aman bu da kendini kitap yorumlayınca entel zannediyor” diyebilirsiniz ve hatta dediniz bunu ama umurumda değil. Geçtiğimiz benzer yazılarda sizlere artık çok fazla kitap okuyamadığımdan ve bunun için kendimi daha çıtır çerez (yani sayfa olarak az, fiziksel olarak ince) kitaplara yönlendirdiğimden bahsetmiştim. Bu seferde karşınıza Çin’in Nobel ödüllü yazarıyla geldim; kendisi Mo Yan, eserinin adı ise Değişim.

Değişim kitabı, Çin’deki değişimlerin üzerine yazılmış bir uzun öykü -ama ne uzun öykü- olarak yazılması için amaçlanmış fakat yazarın “ben zaten senelerdir bu sistem yüzünden bu haldeyim” diyerek aslında kendi otobiyografisini ilk önce kendi ülkesine sonra çevirisi geldikçe diğer ülkelere sunmuş olduğu bir kitap. Yani özetle her ne kadar arka kapakta Çin’in değişim sürecini anlattığı varsayılsa da aslında kitap zaten o değişim süreçlerini görüp geçirmiş bir yazarın otobiyografisi.

Madem kitabın otobiyografi olduğunu bu kadar vurgulayarak söyledim biraz da yazardan bahsedelim. Mo Yan, 1955 yılında doğmuş çiftçi bir ailenin ferdi. Aslında yazarımızın gerçek ismi ise Guan Moye. Çincede ‘sakın konuşma’ anlamına geldiği için yazarımızda kitaplarda Mo Yan ismini kullanmayı tercih ediyormuş. Okulu çok sevmesine rağmen 12 yaşında okulu terk etmek zorunda kalmış, bunun nedenini ise kitapta anlatıyor. Daha sonra tarımcılıktan askerliğe uzanan yolda askerlikte ilk edebi adımlarını atmış ve o zamanların dergilerine birkaç yazısını ve tiyatro oyununu kabul ettirmiş. Bizlerin karşısına ise 55 yaşında Nobel ödülü olarak çıkıyor Çin’li yazarımız.

Ağaçlar yerinden olursa ölür ama, insan yaşamaya devam eder.

Mo Yan, Kızıl Darı Tarlaları isimli kitabıyla ünü yakaladıktan sonra bir kez de ünü yakalamayı Değişim kitabı ile denemeye çalışmış. Bizce olmuş mu? Bence herkesin kişisel yorumlaması gerek bir durum.

Değişim kitabı, hemen hemen hiç kurgusu olmayan bir uzun öykü. Çin’in o zaman yer alan sayılı yazarları tarafından Mo Yan’a yapılan ısrarlar sonrasında ortaya çıkıyor kitap. Mo Yan, Değişim kitabında bizlere çocukluğunu, gençliği ve olgunluk dönemini özet olarak anlatıyor. Eh, tabi Çin’in değişim sürecini de…

Farklı kültürlere bir yerden göz atmayı seviyorum. Her ne kadar şu an Mo Yan’ın hala Nobel ödüllü olması ve uzak doğu hayranları yazarı yüceltse de ben o kadar yüceltemeyeceğim. Kitabın en güzel yönü ise yazarımızın kitabı size anlatması, hikaye içerisinde size kaç tane “gelin şu anıya dönelim” diyen yazar tanıyorsunuz ki?

Can Yayınları tarafından yayınlanan, Erdem Kurtuldu tarafından çevrilen bu kitabı alıp okumanızı tavsiye ederim en azından okurken keyif alabiliyorsunuz, öyle en başta otobiyografi dedim diye hemen tadınız kaçmasın. Ayrıca 93 sayfa, okursanız eğer hayatınızdan da hiçbir şey eksilmez.

Dünya işleri değişkendir: Kader âşıkları bir araya getirebilir, kaza geliyorum demez, koşullar garip kombinasyonlar yaratabilir, yani tuhaflık hemen her an her yerde bizimle birliktedir ve bu konuda söylenecek pek bir şey bırakmaz bize.